حسابداری ارزش ویژه چیست؟

روش ارزش ویژه

روش ارزش ویژه یک رویکرد حسابداری است که به‌وسیله آن سرمایه‌گذاری‌ها ابتدا به بهای تمام‌شده در تاریخ خرید ثبت می‌شوند و سپس در طول زمان، بر اساس تغییرات در سهم سرمایه‌گذار از خالص دارایی‌های واحد سرمایه‌پذیر تعدیل می‌شوند.

ضرورت بکارگیری روش ارزش ویژه

بر اساس استانداردهای حسابداری شماره ۲۰ و ۴۰، استفاده از روش ارزش ویژه در دو حالت زیر ضروری است:

ضرورت بکارگیری روش حسابداری ارزش ویژه به دلیل ارائه اطلاعات دقیق‌تر و شفاف‌تر از وضعیت مالی و عملکرد واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص است. این روش به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که سهم خود از سود و زیان واحد سرمایه‌پذیر را به‌صورت مستمر شناسایی و ثبت کنند، که این امر موجب افزایش قابلیت اتکا و صحت اطلاعات مالی می‌شود. همچنین، با توجه به استانداردهای حسابداری شماره ۲۰ و ۴۰، استفاده از این روش در شرایطی که سرمایه‌گذار کنترل مشترک بر واحد سرمایه‌پذیر دارد یا نفوذ قابل ملاحظه‌ای در آن به دست می‌آورد، الزامی است.

ویژگی‌های این روش

ویژگی‌های اصلی روش ارزش ویژه برای ثبت سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در واحدهای تجاری وابسته، بر اساس بند ۱۱ استاندارد حسابداری شماره ۲۰ به شرح زیر است:

ثبت های حسابداری ارزش ویژه

مثال روش ارزش ویژه: شرکت ایران ۳۰ درصد از سهام عادی شرکت جهان را به مبلغ ۴۰۰,۰۰۰ ریال خریداری کرده است، که این مبلغ برابر با ارزش دفتری خالص دارایی‌های تحصیل‌شده شرکت جهان است. در طول دوره مالی بعدی، شرکت جهان سود خالصی معادل ۵۰,۰۰۰ ریال (شامل ۱۵,۰۰۰ ریال سود غیرمترقبه) گزارش کرده است و ۲۰,۰۰۰ ریال سود سهام توزیع نموده است. در ادامه، ثبت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری شرکت ایران در شرکت جهان پس از ثبت اولیه خرید سرمایه‌گذاری به شرح زیر خواهد بود:

ثبت ۴۰ درصد از سود خالص شرکت جهان: سهم شرکت ایران از سود خالص شرکت جهان (پس از کسر سود غیرمترقبه):

ثبت سهم ۴۰ درصدی از سود خالص شرکت جهان:

طبق بند ب-۱۱ استاندارد حسابداری شماره ۲۰، مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری به میزان سهم سرمایه‌گذار از سود یا زیان شرکت سرمایه‌پذیر پس از تاریخ تحصیل تعدیل می‌شود.

ثبت سود سهام دریافتی از شرکت جهان:

مطابق با بند د-۱۱ استاندارد حسابداری شماره ۲۰، مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری به میزان سود سهام دریافتی یا دریافتنی کاهش می‌یابد. در نهایت، افزایش خالص سرمایه‌گذاری شرکت ایران برابر ۹,۰۰۰ ریال (۱۵,۰۰۰ – ۶,۰۰۰) خواهد بود که این افزایش ناشی از سهم ۳۰ درصدی از افزایش خالص دارایی‌های شرکت جهان است.

نکات مهم در خصوص به‌کارگیری روش ارزش ویژه در حسابداری به شرح زیر است:

تفاوت روش ارزش ویژه و روش بهای تمام شده

تفاوت اصلی میان روش ارزش ویژه و روش بهای تمام‌شده در نحوه انعکاس نتایج مالی واحد سرمایه‌پذیر است. در روش بهای تمام‌شده، تنها سود سهام دریافتی به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود و سود یا زیان‌های تحقق‌نیافته و اندوخته‌های واحد سرمایه‌پذیر در صورت‌های مالی سرمایه‌گذار ثبت نمی‌گردد. این روش ارتباط مستقیمی بین عملکرد واقعی واحد سرمایه‌پذیر و گزارش‌های مالی سرمایه‌گذار ایجاد نمی‌کند. اما در روش ارزش ویژه، سرمایه‌گذار نه‌تنها سود توزیع‌شده، بلکه سهم خود از سود، زیان و اندوخته‌های واحد سرمایه‌پذیر را نیز بدون توجه به میزان سود سهام دریافتی در گزارش‌های مالی منعکس می‌کند، که این امر به ارائه تصویر دقیق‌تری از عملکرد سرمایه‌گذاری منجر می‌شود.

کلام آخر

در نتیجه، روش ارزش ویژه به‌عنوان یک رویکرد حسابداری کارآمد، امکان ثبت و تحلیل دقیق سرمایه‌گذاری‌ها را فراهم می‌آورد. با ثبت سرمایه‌گذاری‌ها به بهای تمام‌شده در تاریخ خرید و سپس تعدیل آن‌ها بر اساس تغییرات خالص دارایی‌های واحد سرمایه‌پذیر، این روش به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد مالی واقعی و تغییرات در ارزش سرمایه‌گذاری‌های خود را به‌خوبی شناسایی کنند. بنابراین، استفاده از روش ارزش ویژه نه‌تنها به دقت و شفافیت گزارشگری مالی می‌افزاید، بلکه پایه‌ای برای تصمیم‌گیری‌های مالی آگاهانه‌تر نیز ایجاد می‌کند.

سوالات متداول